Elżbieta Wrzosek

"To była dla nas wielka szkoła, bo ja musiałam iść pracować do obozu. Mnie wezwali i jak nie mogli groźbą, to potem prośbą. Pani wie, że pani zrobi bardzo dobrą rzecz. Bo pani będzie pracować w szkole. „Do pani pewnie paru uczniów przyjdzie, a reszta przyjdzie na panią patrzeć”- bo niby byłam sympatyczna w młodości-„ na panią przyjdą patrzeć, to będą siedzieć w szkole parę godzin, i nie będą chodzić i robić jakieś przestępstwa w obozie”. Oni to nożami się zabijali, to piją jakieś... no straszne rzeczy tam się działy w tych obozach. No kazali mi, po prostu kazali mi tam pracować. No ja chodziłam trzy razy w tygodniu uczyć. Wiesz, jak do mnie do klasy przychodziło pięćdziesiąt osób. Jak ja się z nimi zaprzyjaźniłam, jacy to byli dobrzy więźniowie. Pomagałam im jak mogłam. Tam moja największa pomoc było przynoszenie i wynoszenie listów. Oni mogli pisać tam chyba raz na trzy miesiące, raz w pół roku. No ja nosiłam im zawsze, tutaj zakładałam jakieś dwadzieścia- trzydzieści listów przenosiłam. Ja się zawsze tak głupio uśmiechałam. Nikt naturalnie mnie nigdy nie rewidował. A żeby to było ciekawiej, tutaj był obóz nie polityczny, a obóz dla tych wszystkich seksualnych przestępstw. Miałam swojego zwierzchnika, dyrektora szkoły."

"Ale te obozy to było coś okropnego. Z innego obozu do mnie chodził chłopak, tak sympatyczny Ukrainiec! Tak go jakoś pod opiekę wzięłam i on- miał szesnaście lat- pojechał ze wsi głodny bardzo do miasta pracować. Chciał ojcu, matce posłać pieniądze. Nie miał, pożyczył od kogoś. Po dwóch miesiącach: „oddawaj pieniądze!”, „nie mam”. „No to chodź z nami na sprawę.” Poszedł - on miał pilnować, a oni grabili sklep. Za grupowe grabienie dostał chyba osiem lat. Ja mu coś z domu przynosiłam. Po paru miesiącach ten mój Dzima.... a tak przez zęby pluć zaczął. Do mnie się nie podchodził, wstydził się. Zrobił się, takim no wiesz, okropnym człowiekiem. Nie wiem, co się z nim później stało, już do mnie raczej nie przychodził. Ale taka nie wiem, taka dziękczynność więźniów, nie wiem jak to nazwać...Raz przyszłam zapłakana. Moja Tereska umierała na zapalenie płuc, żadnych leków nie było. Dziecko umiera- lekarzy nie ma, nikogo nie ma. „Elizawieta kochana, co z wami, co z panią?”. ”Dziecko mi umiera- zapalenie płuc”. „To czemu pani nam nie powiedziała?”. Słuchaj, ja nie wiem, jak to... bo to cała Rosja i teraz i kiedyś to było coś skrzywionego. W obozie- sobie wyobraź- w ciągu pół godziny ja mam taką buteleczkę spirytusu, ja mam wszystkie leki, których nie można było kupić- penicylinę, streptomycynę... wtedy, wtedy jeszcze tego nie było, Ty wyobraź sobie ile to lat temu było- no czterdzieści parę lat temu. Ja mam masę owoców- tam było bardzo mało owoców, bardzo trudno było kupić. Oni mi olbrzymią torbę nakładli owoców, te wszystkie leki, ten spirytus i jeszcze, i jeszcze coś. Skąd oni to mieli i skąd to było w obozie, to im tylko wiadomo. I tak to, przez to, że pracowałam w obozie, przez to, że byłam z nimi, po koleżeńsku się do nich odnosiłam, no to właśnie Teresa wróciła mi do zdrowia."