Ewa Synowiec

"A zetknął się z pracownikami przymusowymi w hucie, jak tam pracował, opowiadał coś o tym? – Mój ojciec, przywieźli z Francji kilku tych Francuzów. To byli inżynierowie, do pracy przymusowej dali do biura konstrukcyjnego. I wtedy się pyta, kto z was, no bo to każdy, kto studia jakieś tam miał, to musiał znać obce języki. Przynajmniej musiał się uczyć. No kto z was najlepiej zna francuski, żeby się zaopiekować? No to mój ojciec. On co mógł, to im pomógł. On nieraz mówił do mamy „ty daj mi więcej tych kanapek, bo oni z głodu umrą”. Takie mieli, niby wolne chodzenie, owszem, ale te przydziały były takie. Potem on załatwił, że tam była taka kuchnia w hucie, żeby te obiady dostawali. No, oni tam paczki, ale tam w paczkach, to czekolada, jakieś takie rzeczy, no to niewiele im to dało. Jesienią, jak się szybko ciemno robiło, to wiem, że często w soboty to Francuzi tu przychodzili na kolację i to też tak po kryjomu, bo tu jeden obok, w tej bramie, tu był sąsiad, taki typowy hitlerowiec. On jakby to zauważył, to ojciec byłby biedny, nie rozwalony w ogóle. Pamiętam, taka była konduktorka, taka ładna blondynka i ona z Francuzami w kawiarni siedziała. To już jaki wstyd, Niemka. Ona może już tam trochę coś wypiła i powiedziała im, że „czekajcie jeszcze trochę, tutaj wszystkie słupy zabrakną, gdzie was będą wieszać”. To zniknęła. Potem rodzice tylko dostali zawiadomienie, że zachorowała, umarła. O tych obozach, to tak w tajemnicy trzymali przed narodem. Dokładnie nikt nic nie wiedział. Wtedy, jak na przykład ta zniknęła, to ojciec mówi, że toż cholera, mają, że w jakiś sposób wykańczają ludzi. Bo w Hucie Karol też niewolnicy rosyjscy pracowali i jeden z nich był z Białorusi. On uczył tam język niemiecki. Miał trochę lżej, był ciut lepiej traktowany. Bo tych Rosjan to najgorzej traktowali. Mój ojciec, on zawsze się czegoś uczyć musiał, to on tą sytuację wykorzystał, bo powiedział, że tu przyjdą Rosjanie. Bo jakby Niemcy wygrali wojnę, to byłaby największa klęska. Jako Niemiec on to mówił. Lepiej się nauczyć tego języka, żeby się z nimi dogadać. On po kryjomu brał lekcje u tego z Białorusi. Mój ojciec i sekretarka dyrektora. Ta sekretarka pisała listy do jakiegoś Rosjanina i jakiś majster dorwał ten list, także ona zniknęła z horyzontu a tego biednego Rosjanina z miejsca zastrzelili. Zaraz po wojnie Rosjanie jak tu, jeszcze wtedy nie było chyba Polaków a może już, nie wiem. Nie, chyba nie, bo Polacy tak gdzieś w sierpniu dopiero a tu od maja, to był jakiś czas, że tylko Rosjanie. Tu przed domem się zatrzymał samochód, wyskakują oficerowie rosyjscy i kobieta z tortem. Sekretarka tego dyrektora chciała się z moim ojcem zobaczyć. W Oświęcimiu była".

"Ja byłam takim chudym dzieckiem, 11 lat, nam krzywdy nie robili, dzieciom absolutnie nie. Tu na dole była kuchnia wojskowa, to ja codziennie dla wszystkich obiad przyniosłam z tej kuchni. Mama się nie mogła pokazać za bardzo, ale ja. Były też kobiety w wojsku rosyjskim, ale góra to tak, jak wojskowa, tylko granatowe spódniczki, nie w spodniach. W tej kuchni to była taka przystojna Rosjanka, wysoka blondynka. Nie wiem, czy ja byłam do kogoś podobna z rodziny, nie wiem. Ja taka byłam ciemna bardzo. Ona mnie zawsze wzięła, głaskała po głowie i do tej kuchni. Powiedziała mi, że mam przynieść jakieś naczynie. No to ja codziennie przyniosłam do mamy. Dla wojska to się gotuje jedno danie, ale to tam więcej mięsa, jak wszystkiego innego. To mama dla wszystkich robiła obiad i ja miałam od mojej chrzestnej taki pierścioneczek, srebrny, z takim niebieskim oczkiem. Chciałam jej to dać, pamiętam, że ściągnęłam. Ona wzięła moją rękę i mi z powrotem, mówi, że ona ma za grube palce, że ja to mam nosić. Tak samo, jak w wojsku się zatrzymał samochód i rozłożyli jakąś białą płachtę i zaczęli jeść, to my wkoło, dzieci. To dali nam".

"Otoczenie to są różne ludzie. Bo to nie jest, że od tych dzieci wynikło, tylko z domu. Bo pierwsze, to to mi dało do myślenia, że on przyszedł i mówi „mamo, ile było Hitlerów?”. Ja mówię „co ty wygadujesz?”. „No bo tak na mnie mówią”. Ja mówię do męża „słuchaj, załatw to, to są twoi rodacy. Ja się nie dam obrazić, bo mnie mogą mówić Szwabka, mi to wisi”. Mój syn był dobrze zbudowany a mój mąż mówi „słuchaj, ty nigdy nie zaczynaj się bić, ale jak ci ktoś tak coś powie, to daj mu w gębę”. Jemu dwa razy nie trzeba było to powiedzieć. Potem ja się bałam, jak z pracy wracałam, czy która matka wyskoczy. No ale potem tak daleko, do tego doszło, że ja musiałam iść do szkoły, bo jak już w szkole zaczęli go wyzywać, to już nie. Rozmawiałam z tą nauczycielką i mówię „ja tu w latach czterdziestych chodziłam i mnie nikt nie przezywał a mój syn czuje się Polakiem”. Ona była zaskoczona, mówi „wie pani, ja tego nie słyszałam, ale to tylko mogą być sąsiedzi”. Ja mówię „tak, no bo moja mama nie zna języka polskiego, przecież z tym dzieckiem rozmawia, wychodzi na dwór, woła go”. No, także przyzwała tych rodziców a potem jedna mnie się pyta „dlaczego pani nie przyszła do mnie, tylko do szkoły?”. „Wie pani co, bo ja jestem pewna, że to dziecko to z domu wynosi”. Przecież skąd taki dzieciak może wiedzieć? I on może dlatego nie chciał mówić po niemiecku, ja tak nieraz myślałam. Albo rzeczy, jak mi przysłali dla niego. Jak nauczycielka powiedziała „ale masz ładny berecik”, to jak przyszedł do domu, „więcej go nie ubiorę, mamo".